14.10.2024
34

Abu Iso Muhammad Termiziyning ilmiy merosi

 

Hijriy 209-yil, Jayhun daryosi yaqinidagi muazzam shaharlardan biri  Termiz shahrida Islom ma’rifati olamining zabardast olimlaridan bo‘lmish Abu Iso Muhammad Termiziy rahmatullohi alayh dunyoga keldi. Imom Termiziy hadis talabida ko‘plab shaharlarga safar qilib yuzlab muhaddislardan hadis rivoyat qildi. Hofiz, buyuk muhaddis Imom Termiziy Hijriy 279-yilda yetmish yoshida Termiz shahrida vafor etdi. Hadis ilmining dargʻalaridan bo‘lgan Imom Termiziy Islom ummatiga bir qancha qiymatli asarlar qoldirdi. 

“Sunan at-Termiziy” yoki “Jomi’ at-Termiziy”

 Mazkur asar Termiziyning eng mashhur asari bo‘lib, hadislar jamlanmasidir. Muallifning o‘zi bu asar haqida: “Ushbu kitobni yozib bo‘lib uni Hijoz, Iroq va Xuroson ulamolariga ko‘rsatdim. Ular kitobni ma’qullashdi. Bu kitob kimning uyida bo‘lsa go‘yoki uning xonadonida Nabiy alayhissalom gapirayotgandek bo‘ladilar”, deb aytgan. “Sunani Termiziy” asari  hadis kitoblari orasida katta o‘rin egallaydi va “sihohi sitta” ya’ni olti sahih kitoblar sirasiga kiradi. Kitobda  hadislar soni 3956 hadisga yetadi. Ushbu kitobga juda ko‘p sharhlar yozilgan hamda turli tillarga tarjima qilingan. Jumladan, asarning oʻzbekcha tarjimasi ham mavjud. 

“Shamoili Muhammadiyya”

“Shamoili Muhammadiyya” tarjimai hol kitoblaridan bo‘lib, alloma unda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning fazilatlarini tilga olib, u zotning xulq-atvorlari, tashqi ko‘rinishlari, amal va hidoyatda ergashish uchun ega bo‘lgan fazilatlari, axloqlari va odoblarini o‘z ichiga olgan rivoyatlarni 55 bob, 397 ta hadisda jamlagan. Mazkur kitobga ham sharhlar yozilgan va turli tillarga, shu qatorda o‘zbek tiliga ham tarjima qilingan. 

“Ilal ul-kabir”

Bu kitob Termiziy o‘zining sanadlari bilan rivoyat qilgan bir qancha hadislardan iborat bo‘lib, har bir hadisning ketidan o‘z so‘zlari bilan yoki o‘zi zikr qilgan shayxlarining so‘zlari bilan hadisning hukmini keltirgan. Mazkur kitobda hadislarning ishonchlilik darajasi haqida ma’lumotlar berilgan. “Ilal ul-kabir” asari hasan hadislarni o‘rganishda benazir manba hisoblanadi.

“Ilal ul-sagʻir”

 “Ilal ul-sagʻir” asari “Sunan at-Termiziy”ga ilova qilingan kitob bo‘lib, unda muallal hadislar fiqhiy boblar tartibida to‘plangan va har bir hadisning illati bayon qilingan.

Imom Termiziyning yana bir qancha kitoblari bor bo‘lib, ammo ulardan barchasi ham topilmagan. Alloma Ahmad Shokir o‘zining “Sunan at-Termiziy” sharhiga yozgan muqaddimasida quydagilarni ma’lum qiladi: “Ulamolar Imom Termiziyni “tasniflar sohibi” deb atab, u tasnif etgan bir qancha kitoblarni keltirganlar. Ammo biz ular orasidan ikkitasini ko‘rdik xolos. Muallifning qolgan asarlari esa yo‘qolgan bo‘lsa kerak”. 

Imomning hali topilmagan asarlari qatorida quyidagilarni keltirishimiz mumkin:

  • “Zuhd”;
  • “Tafsir” kitobi;
  • “Tarix” kitobi;
  • “Ismlar va kunyalar” kitobi.

Ta’lim muassasasi o‘qituvchisi 

M.Nigmatova

Другие новости

Аҳмад Ол Қосимий: “Юртингизда бўлиб ўтган конференцияни эзгулик анжумани, деб аташ мумкин”
17.10.2024 46
Аҳмад Ол Қосимий: “Юртингизда бўлиб ўтган конференцияни эзгулик анжумани, деб аташ мумкин”ЖамиятТанлашРўйхатдан ўтингЧоп этиш11:56 / 17.10.2024Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан Тошкент ва Хива шаҳарларида ўтказилган “Ислом – тинчлик ва эзгулик дини”...
Подробнее
ИСЛОМ – ТИНЧЛИК ВА ЭЗГУЛИК ДИНИ
15.10.2024 49
Тинчлик қарор топган юртда хотиржамлик ҳукм суради, жамиятда ҳар томонлама юксалиш бўй кўрсатади. Мамлакат тараққиёти, фаровонлиги, юрт аҳлининг тумуш ободлиги осойишталик туфайлидир.Шу нуқтаи назардан айтиш жоизки, давлатимиз раҳбарининг ташаббуси билан...
Подробнее
Ислом – маърифат, тинчлик, эзгулик дини Жамият
14.10.2024 49
Шу йилнинг 15-16 октябрь кунлари Тошкент ва Хива шаҳарларида “Ислом – тинчлик ва эзгулик” дини мавзусидаги халқаро конференция бўлиб ўтади. Ислом динининг пок ва маърифатга йўғрилган, тинчликпарвар ғояларини кенг тарғиб...
Подробнее
Мы в соц сетях

Наши контакты

Телефон: +998 (71) 248-47-52
E-mail: xadichai-kubro@umail.uz
Адрес: Toshkent shahar, Olmazor tumani, Fayziobod ko'chasi, 1-uy
©2024 All Rights Reserved. This template is made with by Cherry